Ba Gã Cùng Thuyền - Khiếu hài hước chưa bao giờ lỗi thời của người Anh

Jerome Klapka Jerome sinh năm 1859 ở Staffordshire. Ông lớn lên ở London và theo học trường trung học Marelybone.

Ba Gã Cùng Thuyền (Chưa Kể Con Chó) là một tác phẩm của Jerome Klapka Jerome, kể về cuộc du ngoạn bằng thuyền trên dòng sông Thames thơ mộng của ba gã người Anh (bao gồm nhân vật “tôi”, Geogre, Harris) và con chó săn cáo Montmorency. Tác phẩm này nằm trong top 100 tác phẩm xuất sắc nhất mọi thời đại do NXB Penguin tổ chức bình chọn và là 1 trong 10 tác phẩm hài hước nhất trong lịch sử theo AbeBook.

Ngay từ tựa sách mình đã thấy buồn cười rồi, và nội dung của nó quả thật không khiến mình thất vọng. Nội dung truyện rất đơn giản, chỉ là kể lại chuyến hành trình sông nước của ba gã bạn thân có trí tuệ cùng đẳng cấp và một con chó săn cáo vô tích sự, mà lý do của chuyến đi này thật chính đáng không để đâu cho hết: để nghỉ ngơi sau những ngày làm việc mệt mỏi, mà thật ra họ còn chẳng làm việc nhiều đến thế. 

Phải nói rằng toàn bộ chuyến đi là một vở hài kịch đích thực. Từ lúc chuẩn bị chuyến đi cho đến lúc kết thúc, chẳng có lúc nào mà ba gã không tỏ ra vụng về, lười biếng, ham ăn, khoác lác, thích đổ lỗi. Đi kèm với ba gã thích làm cho mọi sự rối tinh rối mù là một con chó thèm đòn, đã khiến cho cả bốn mạng này gặp phải những chuyện không mấy dễ chịu: lúc thì hất tung mớ quần áo đã xếp gọn trong vali để tìm cái bàn chải đánh răng, lúc thì hoang mang hớt hải tìm tàu lạc, lúc thì vật lộn với cái chảo để làm món trứng bác.

Xuyên suốt cuốn sách, cứ đôi ba dòng là lại xuất hiện một cái gì đó hài hước. Sự hài hước ấy không hề sáo rỗng, ngược lại, nó mỉa mai nhiều kiểu người trong xã hội khiến người đọc dễ liên tưởng đến một người quen nào đó, hoặc thậm chí cảm thấy “nhột” cho bản thân. Đến cả mình cũng là một nạn nhân của sự mỉa mai này. Những miếng hài được tung ra một cách tự nhiên, có ý tứ, đầy tinh tế qua cái giọng tỉnh rụi của nhân vật “tôi”. Cái gã này cứ huyên thuyên về thói hư tật xấu của gã với cái giọng ngây thơ vô tội vạ như thể muốn nói rằng “Mấy cái đó thì có gì sai?”, khiến cho mình cười thầm nhưng cũng phải thừa nhận rằng “cái gã này giàu chữ nghĩa thật!”.

Điều mình ngưỡng mộ nhất ở tác giả là khả năng sử dụng phép nhân hóa một cách tài tính bậc nhất. Mình đã bắt gặp nhiều phép nhân hóa rất đặc sắc phát huy đầy đủ tác dụng trong việc mỉa mai con người và miêu tả vẻ đẹp của phong cảnh.

Ví dụ như nhân hóa những cái khung sắt để nhấn mạnh sự vụng về của ba gã khi đang cố giăng bạt trên thuyền:

"Chúng không phải mấy cái khung, có mà là là yêu quái ấy chứ… Chúng không chịu bật lên cho đến khi hai người trong bọn tôi phải vật lộn với chúng mất năm phút thì bỗng dưng chúng bật lên ném chúng tôi xuống nước và nhận chìm chúng tôi. Chúng có khớp nối ở giữa và nhằm khi bọn tôi không để ý, chúng bèn kẹp các khớp nối này vào những khu vực nhạy cảm trên cơ thể chúng tôi; và trong khi chúng tôi đánh vật với một bên lỗ và cố gắng thuyết phục nó làm tròn nhiệm vụ thì phía bên kia sẽ luồn ra sau lưng chúng tôi một cách hèn hạ và đập vào đầu chúng tôi."

hay nhân hóa những ngôi sao để miêu tả vẻ đẹp của bầu trời đêm mà mẹ thiên nhiên đã ban tặng:

"Đó là một đêm tuyệt vời. Mặt trăng đã lặn, để mặt đất lặng lẽ lại cho các vì sao. Có vẻ như trong sự tĩnh lặng và yên bình, khi chúng tôi - những đứa con của mẹ đất - đang chìm trong giấc ngủ thì những ngôi sao chuyện trò với người chị của chúng, bàn luận về những bí ẩn vĩ đại bằng thứ giọng trải ra quá rộng và quá thâm trầm đến mức những đôi tai con trẻ của loài người không thể nào nghe thấy được."

Xen lẫn với những việc đã xảy ra trong chuyến du ngoạn, tác giả đã khéo léo chèn vào những câu chuyện cũ mà các nhân vật từng trải qua để chế giễu các thói hư tật xấu của con người, và để truyền đạt những kiến thức phong phú về văn hóa, lịch sử, địa lý, khiến cho mình phải thán phục vốn hiểu biết của tác giả sau những trận cười lăn.

Ba Gã Cùng Thuyền ăn điểm cao ngất ngưởng ở sự hài hước, tính triết lý, phong cách văn chương. Bản dịch mượt mà, rõ ràng, dễ hiểu mà vẫn giữ được chất hài hước, đã truyền tải được sự sắc sảo, óc khôi hài và ngòi bút miêu tả xuất sắc của tác giả. Thật đáng tiếc là mình chưa đủ hiểu biết để hiểu được những kiến thức về lịch sử và địa lý trong cuốn sách, nhưng phải thừa nhận rằng cuốn sách này khiến mình vừa cười vừa phải suy ngẫm về sự đời, vì thế mà mình không bao giờ chán dù có đọc nó bao nhiêu lần đi nữa.

Chấm điểm: 9/10